TOPOI-GPT, jouw persoonlijke digitale coach voor inclusieve communicatie!

Edwin, kan je de TOPOI-methodiek kort duiden voor wie die nog niet kent? 

Het Griekse woord topoi betekent letterlijk ‘plaatsen’. In de methodiek verwijst het naar de vijf plekken in de communicatie waar verschillen en misverstanden kunnen ontstaan: Taal (verbaal en non-verbaal), Ordening (de zienswijzen), Personen (de identiteiten en relatie), Organisatie (de organisatorische en maatschappelijke context) en Inzet (de onderliggende motieven, behoeften, waarden). TOPOI nodigt je uit om verschillen en misverstanden niet meteen toe te schrijven aan iemands cultuur of religie, en elke communicatie altijd te zien als interpersoonlijke communicatie.* 

Je ontwikkelde de methodiek al in 1994. Is deze vandaag nog relevant?

Absoluut. Nog te vaak wordt miscommunicatie verklaard vanuit de nationale, etnische of religieuze achtergrond van de gesprekspartner. Dat leidt net tot vervreemding.  Zeker in deze tijd van polarisatie waarin mensen van kleur, met een andere herkomst of religie als anders, als vreemd worden gezien, blijft het een belangrijk uitgangspunt om de ander in de eerste plaats als mens zien: even complex en even gelaagd als ons eigen vertrouwde zelf. Daarom de kernboodschap van TOPOI: Niet culturen maar mensen ontmoeten elkaar.

Een belangrijk principe binnen TOPOI is ‘de aanname van de goede wil’. Sommigen vinden dat wat naïef. Hoe zie jij dat? 

Ik geef een voorbeeld dat me onlangs persoonlijk trof. Ik reed op een voorrangsweg toen iemand plots invoegde. We misten elkaar op een haar na. Ik gebaarde iets van: “Kijk dat voorrangsbord!” En die man stapte uit, begon mij uit te schelden en achtervolgde me zelfs tot bij mijn garage. Toen ik uitstapte en vroeg: “Waarom ben je zo boos?” riep hij: “Mijn moeder is net overleden” en reed meteen weg. 
Dit voorval bevestigde voor mij opnieuw hoe gedrag een uitdrukking kan zijn van pijn of nood. Achter elk gedrag schuilt een positieve intentie, al is het effect ervan soms pijnlijk of schadelijk voor de ander. Verlies je die positieve intentie uit het oog, dan vul je gedrag te snel negatief in: iemand geeft geen hand - “hij respecteert me niet”; iemand kijkt weg tijdens een gesprek - “ze is niet geïnteresseerd of niet te vertrouwen”.

De aanname van de goed wil, helpt om niet meteen te oordelen maar geeft ruimte om te vragen: Wat maakt dat je dat deed? 
Voor mij is dat principe dus niet naïef want het betekent niet dat gedrag altijd goed is, wél dat mensen voor zichzelf goede redenen hebben om te doen wat ze doen. Maak dus onderscheid tussen intentie en effect: wijs het gedrag af, maar probeer de achterliggende reden voor het gedrag te begrijpen. Zo blijf je in verbinding met de ander.

Nu is er ook de TOPOI-bot. Hoe werkt deze precies?

TOPOI GPT is helemaal opgebouwd volgens de vijf TOPOI-gebieden. Het programma heeft een Engelstalige schil en begint in het Engels maar werkt ook perfect in het Nederlands en elke andere taal. En alles blijft vertrouwelijk want er worden geen gegevens opgeslagen. 
Je beschrijft er kort een situatie waarin de communicatie stroef liep en stelt je leervraag. De bot helpt je dan om die te verhelderen, stelt vervolgens hypotheses op en doet suggesties voor interventies. De TOPOI-bot is een gratis versie van Chat GPT en heeft een beperkte tijd maar die is voldoende om je casus in te brengen en ook door te vragen op de suggesties die de TOPOI-bot geeft.

Wat ik er mooi aan vind, is dat de bot zich niet gedraagt als een alwetende assistent, maar als een coach. Hij stelt vragen en formuleert hypotheses die je aan het denken zetten. De gebruikers merken dat hun blik verruimt. In plaats van te denken: het ligt aan cultuur of religie, zien ze dat er veel meer lagen zijn waarop misverstanden ontstaan. Dat inzicht alleen al maakt de tool waardevol.

Dus de TOPOI-bot doet meer dan enkel analyseren?

Ja, absoluut. Hij biedt ook ideeën aan voor wat je zou kunnen doen. Maar altijd als voorstellen. Jij beslist wat bruikbaar is. Dat is precies de geest van TOPOI: niet zeggen hoe het zit, maar helpen om breder te kijken en zelf zo interventies te bedenken.
Wat me verraste, is hoe goed de bot, net zoals de TOPOI-benadering, de mensen bevestigt in hun eigen kracht. Vaak denken mensen bij interculturele communicatieproblemen: ik doe iets fout. Maar de bot laat zien dat ze al veel vaardigheden hebben, en dat ze die ook kunnen toepassen in gesprekken met mensen met andere achtergronden.
Het vraagt wel dat je even de tijd neemt. Je moet niet verwachten dat het in vijf minuten klaar is. Maar wie er even voor gaat zitten, ontdekt nieuwe inzichten.

Is er geen risico dat gebruikers minder zelf leren analyseren maar dit gemakshalve overlaten aan de bot?

Ik begrijp die bezorgdheid maar ik geloof dat het omgekeerd werkt. De bot is geen machine die oplossingen spuugt. Gebruikers van de bot, moeten eerst een situatie beschrijven en helder krijgen wat precies hun leervraag is. Dat zet je al aan het denken. En verder krijg je hypotheses, mogelijke verklaringen volgens de vijf TOPOI-domeinen. De bot vraagt steeds of die passen bij jouw ervaring en inzichten. Dat gesprek met de tool is eigenlijk een oefening in reflectie. De bot nodigt dus niet uit tot passiviteit, maar tot zelfonderzoek. Door het gebruik ervan leren mensen hun eigen interacties beter begrijpen. 

Voor wie is de Topoi-bot vooral bedoeld? En kan die ook in het onderwijs worden ingezet?

De idee kwam uit de werkgroep van SIETAR Duitsland, een netwerk van interculturele trainers en consultants. Eén van hen, AI-expert Stephan Ruppert, bedacht dat het TOPOI-model zich perfect leent voor een AI-tool dat consultants ondersteunt bij de analyse van moeilijke casussen. Samen met interculturele experts uit Zweden, Duitsland, Frankrijk en Nederland is de TOPOI-bot toen ontwikkeld.
Maar al snel zagen we dat het veel breder werkt. Iedereen die met mensen samenwerkt, kan ermee aan de slag: hulpverleners, zorgmedewerkers, politie, docenten, teamleiders, ... 

Ook voor het onderwijs zie ik mogelijkheden. Zelf gebruik ik hem als aanvulling in mijn trainingen en lessen. Cursisten maken kennis met een systemische inclusieve benadering van interculturele communicatie en het TOPOI-model als tool en daarna kunnen ze met de bot oefenen op eigen situaties. Het werkt een beetje als een digitale intervisie. De bot vervangt geen training, maar houdt de reflectie op de eigen praktijkervaringen levend tussen de trainingen door. Het helpt ook om de stap te zetten van theorie naar praktijk. 
Je kunt de tool gebruiken voor communicatieproblemen op stage, op het werk of zelfs thuis. Want uiteindelijk gaat het altijd over hetzelfde: hoe we met elkaar in gesprek blijven, ook als het moeilijk wordt. Elk gesprek is in zekere zin intercultureel, want we zijn allemaal gevormd door onze eigen achtergronden.

Wat drijft jou om dit project te doen? Het is niet commercieel, toch?

Klopt, commercieel is het zeker niet; de TOPOI-bot is gratis. Het gaat mij om iets wezenlijkers: mensen te verbinden door elkaar te ontmoeten en in gesprek te gaan. Met TOPOI hebben we een praktisch model dat helpt om de lagen van een communicatie zichtbaar te maken. De bot is daar nu een extra tool bij, een soort coach die je een stap terug laat doen. Ik wil dat mensen zich gesterkt voelen in hun eigen vermogen om moeilijke gesprekken te voeren. 
Het mooie is dat de bot altijd beschikbaar is. Je hoeft geen afspraak te maken. Het is er wanneer je het nodig hebt. De bot zet je in als een probleemsituatie zich heeft voorgedaan en daarom helpt een training of workshop wel om de inzichten en vaardigheden van TOPOI jezelf eigen te maken zodat je misverstanden en conflicten in de communicatie kunt voorkomen. Zo’n workshop geef ik met plezier!

TOPOI-GPT uitproberen? Dat kan hier!

*Lees meer over TOPOI in het artikel ‘Het TOPOI-model gebruiken in elke vorm van interpersoonlijke communicatie? Edwin Hoffman zet je op weg.’