Het project CuSeHa als reflectietool over diverssensitieve zorg

Daarnaast kwamen er vragen over de toeleiding en ondersteuning van Brusselaars op het kruispunt handicap en migratieachtergrond vanuit verschillende Brusselse organisaties voor personen met een handicap. Zo was er nood aan handvaten om als organisatie meer bereikbaar te zijn, maar ook meer op maat ondersteuning te kunnen aanbieden.

Tegelijk onderstreepte het onderzoeksrapport Personen met een handicap in Brussel – Situatieanalyse 2020 de verschillende structurele drempels in de zoektocht naar gepaste zorg en ondersteuning. Denk maar aan racisme en discriminatie in de zorg, de bureaucratische wirwar, de lange wachtrijen, een strikt taalbeleid in welzijns- en zorgorganisaties."

"Binnen het Horizontaal Integratie- en Gelijke kansen-beleidsplan 2020-2024 werd besloten om actie te ondernemen rond de doelstelling: ‘inclusie als uitgangspunt voor personen met een handicap’ met duidelijke focus op ‘inclusieve en toegankelijke dienstverlening voor mensen van buitenlandse herkomst met een handicap.’ Hieruit kwam het project tot stand waarbij toeleiding naar zorg, diagnostiek en inclusieve ondersteuning voor personen met een (vermoeden van) een beperking centraal stond."

"Kenniscentrum WWZ nam pijler I op zich en organiseerde een verkennend leertraject met zorgverleners en ondersteuners rond toeleiding en inclusie in ondersteuning. We werkten een jaar lang samen met een intersectorale leergroep, samengesteld uit zorg- en hulpverleners en ondersteuners vanuit de VAPH-sector (Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap, zoals Hubbie, Zonnelied, Brussels Aanmeldingspunt Personen met een Handicap, Centrum Ambulante Diensten), Centra voor Leerlingenbegeleiding, SONJA Erteejee, OTA Vlaams-Brabant & Brussel, maar ook met intercultureel bemiddelaars en ondersteuners uit FOYER vzw en het Agentschap Integratie & Inburgering.  

Het was een énorm leerrijk traject, waarbij we enerzijds vertrokken vanuit de behoeften en leervragen van de deelnemers. Anderzijds stond hun expertise centraal doorheen de leeractiviteiten. Antwoorden, handvaten, tips en tricks komen vaker uit de praktijk van de groep dan uit de literatuur. Ook de begeleiding van diversiteitsexperten Cynthia Van Thiel, Naziha Maher, en Redouane Ben Driss waren cruciaal om de theorie mee te geven samen met de nodige nuance uit de praktijk tijdens workshops over kruispuntdenken, diverssensitief communiceren, inclusief organisatiebeleid en tijdens een intervisie. De persoonlijke insteek en vertrouwen in de leergroep leidde ertoe dat veel ervaringen uit de eigen leefwereld werden verteld met enorm leerrijke inzichten."

"Door het aanbod gratis te maken, werd het betaalbaar voor cliënten. Verder maakten we het aanbod bereikbaar door flexibel te zijn in de locatie en het tijdstip van afspraken. Dankzij een actieve samenwerking met hulpverleners konden we het aanbod bij de doelgroep bekend maken. Op die manier wilden we met pijler II meer mensen met een migratieachtergrond toeleiden naar een erkenning van hun beperking (en bijgevolg tot de erkenning van hun ondersteuningsnood) bij het VAPH en naar ondersteuning op maat."

"Onderwerpen die we binnen het project vaak hebben besproken zijn bijvoorbeeld hoe je kennis rond onzichtbare handicap kan meegeven wanneer iemand een ander taal spreekt, wanneer er wantrouwen over de zorg of ondersteuning bestaat, wanneer er sprake is van een andere betekenisgeving aan het woord handicap, waar er taboe en stigma speelt,…  Het vertrouwen opbouwen om deze onderliggende en persoonlijke aspecten te ontrafelen en bespreekbaar te maken stond centraal. Ook vragen over discriminatie en racisme, hoe in de zorg en ondersteuning gekeken wordt naar iemand met een migratieachtergrond, kwamen vaak aan bod.

We verzamelden ook reflecties en geleerde lessen rond diverssensitieve diagnostiek. Een diagnostische tool beschrijft  een diverssensitieve invulling van diagnostiek. Voor meer informatie en advies kan je terecht bij Michelle Vereecke en Saartje Sieren.

Doorheen het project identificeerden we ook structurele obstakels rond toegankelijkheid en inclusie. Zo zien we dat er nood is aan laagdrempelige meertalige wegwijzers over het aanbod,  het inzetten op betaalbaarheid van tolken, nood aan continuïteit van ondersteuning na de diagnose,... Voor meer informatie over de signalennota gericht naar het beleid, kan je terecht bij Laure Bakker van het Kenniscentrum Welzijn Wonen Zorg."

"De inzichten vanuit het diagnostisch traject en het leertraject kaderden we in de bestaande literatuur en verwerkten we in een cahier. We hopen dat het cahier vooral kan dienen als een laagdrempelige manier om te reflecteren over “diverssensitieve zorg”. Met deze term willen we aanmoedigen om in de ondersteuning in te zetten op: zelfreflectie over verschillende delen van identiteit en diversiteit, bij jezelf en bij anderen én over de posities in de maatschappij die hieraan verbonden zijn. Een nieuwsgierige houding waarbij je de andere wil leren kennen, zonder zelf -onbewust- in te vullen voor de andere is essentieel.

Het inzetten op interpersoonlijke vaardigheden, gevoelige en persoonlijke onderwerpen durven te bevragen, rekening kunnen houden met verschillende waarden, normen en referentiekaders in de zorg, machtsposities tussen cliënt en zorgverleners in rekening brengen en vertrekken vanuit de veerkracht van de cliënt. We willen zeker niet één aanpak naar voor schuiven, maar net al de bestaande kennis, praktijkervaringen, tips en handvaten bundelen. Aan de hand van casussen en getuigenissen willen we lessen meegeven over valkuilen bij diverssensitief werken, zonder daarbij een ongenuanceerde lijst te maken van handige weetjes over bevolkingsgroepen of dé oplossing aan te bieden. Diverssensitieve kennis krijgt vorm door ervaring op te bouwen met diverse achtergronden op vlak van gender, taal, migratieachtergrond, seksualiteit."

• Een handicap (h)erkennen en op weg helpen
• Je weg zoeken in een complex landschap: toegankelijke zorg voor personen met een migratieachtergrond en een beperking
• Een structurele blik op inclusie = diverssensitieve zorg verankeren in je organisatie."